Taksonomia UE – co oznacza dla miejskich inwestycji?

fot. Adobe Stock Iram

Taksonomia UE wprowadza jednolite kryteria oceny zrównoważonych inwestycji, które znacząco wpływają na sposób planowania i finansowania projektów w miastach. Nowe ramy regulacyjne mają na celu przekierowanie kapitału w stronę zielonych technologii, infrastruktury i budownictwa. Dla samorządów oznacza to nie tylko obowiązki sprawozdawcze, ale przede wszystkim szansę na tańszy dostęp do kapitału i transparentne decyzje inwestycyjne.

Taksonomia Unii Europejskiej to kluczowy zbiór regulacji określających kryteria zrównoważonego rozwoju, który redefiniuje zasady inwestowania, zwłaszcza w sektorze nieruchomości i infrastruktury miejskiej. Jako integralny element Europejskiego Zielonego Ładu, Taksonomia ma na celu stworzenie jednolitego systemu wytycznych, umożliwiającego obiektywną ocenę wpływu inwestycji na środowisko i ich zgodności z normami ESG.

Fundamentalnym celem Taksonomii jest przekierowanie kapitału w stronę inwestycji zrównoważonych środowiskowo, przyspieszając wdrażanie Europejskiego Zielonego Ładu. W kontekście polskich miast, które stoją przed pilną potrzebą transformacji urbanistycznej i adaptacji do zmian klimatu, Taksonomia staje się nie tylko wymogiem sprawozdawczym, ale przede wszystkim narzędziem przejrzystości wspierającym władze lokalne i inwestorów w podejmowaniu zielonych decyzji.

Czym jest Taksonomia Unii Europejskiej?

Taksonomia Unii Europejskiej to potoczna nazwa rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852. Dokument ten przyjęto 18 czerwca 2020 roku. Ustanawia on ramy prawne, które mają ułatwić prowadzenie zrównoważonych inwestycji. Dlatego podstawowym celem Taksonomii jest stworzenie jednolitych kryteriów oceny działalności gospodarczej.

Dzięki nim możliwe jest sprawdzenie, czy dana aktywność spełnia wymogi środowiskowe. W rezultacie Taksonomia UE zwiększa przejrzystość inwestycji i wspiera realizację celów klimatycznych.¹

Aby działalność mogła zostać uznana za zgodną z Taksonomią, musi jednocześnie spełniać cztery rygorystyczne warunki:

• Wnieść istotny wkład w realizację co najmniej jednego z sześciu celów środowiskowych.
• Nie wyrządzać poważnych szkód żadnemu z pozostałych celów środowiskowych (zasada DNSH – Do No Significant Harm).
• Być prowadzona zgodnie z minimalnymi gwarancjami, zapewniającymi przestrzeganie wytycznych OECD i ONZ w zakresie praw człowieka i biznesu.
• Spełniać techniczne kryteria kwalifikacji (TCK), określające wymagania szczegółowe dla danej branży lub typu inwestycji.

Sześć celów środowiskowych Taksonomii UE obejmuje:

1. Łagodzenie zmian klimatu.
2. Adaptacja do zmian klimatu.
3. Zrównoważone wykorzystanie i ochronę zasobów wodnych i morskich.
4. Przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym.
5. Zapobieganie zanieczyszczeniu i jego kontrolę.
6. Ochronę i odbudowę bioróżnorodności oraz ekosystemów.

Taksonomia UE stanowi więc narzędzie ułatwiające inwestorom, przedsiębiorstwom i samorządom podejmowanie decyzji zgodnych z zasadami zrównoważonego rozwoju, a jej wdrożenie wpływa zarówno na dostęp do finansowania, jak i na planowanie inwestycji w sektorze publicznym i prywatnym.

Sektor budowlany na celowniku zielonej transformacji

Sektor budowlany ma znaczący wpływ na środowisko i klimat. Budynki odpowiadają za około 38% światowych emisji CO₂, w tym 28% z eksploatacji, a 10% z produkcji materiałów. Ponadto sektor generuje ponad jedną trzecią światowych odpadów i zużywa połowę globalnych surowców. W Europie rocznie powstają setki milionów ton odpadów budowlanych.²

Taksonomia UE wprowadza regulacje, które zakładają, że 70% odpadów budowlanych ma być poddane recyklingowi, ponownemu wykorzystaniu lub odzyskowi.³

Polska branża budowlana stoi przed szansą na wdrażanie nowoczesnych, zrównoważonych technologii, takich jak:

• budynki pasywne i zeroemisyjne,
• materiały odnawialne zmniejszające ilość odpadów,
• zielone dachy i systemy retencji wody poprawiające mikroklimat miast.

Regulacje unijne, w tym Taksonomia UE, wspierają te zmiany i promują zieloną transformację sektora budowlanego do 2030 roku.

Dostęp do kapitału – zielone finansowanie inwestycji miejskich

Zgodność inwestycji z Taksonomią wpływa bezpośrednio na ekonomię projektu. Dostęp do tańszego finansowania jest największą zachętą. Banki nie mają zakazu finansowania projektów niezgodnych z Taksonomią, ale muszą ostrożnie oceniać inwestycje w ramach produktów zielonych, aby uniknąć zarzutów o greenwashing.

Przykłady wsparcia:

• Bank Ochrony Środowiska (BOŚ) – ekologiczny kredyt hipoteczny na preferencyjnych warunkach dla inwestycji proekologicznych.
• Santander Bank Polska – w 2022 r. finansowanie zielonego budownictwa przekroczyło 566,4 mln euro.⁴
• Polski Fundusz Rozwoju (PFR) w modelu ESCO – inwestycje finansowane zewnętrznie, spłacane z oszczędności energetycznych.⁵

Taksonomia UE w praktyce samorządowej – case study

Polskie miasta aktywnie realizują cele Krajowej Polityki Miejskiej 2030, wdrażając strategie zwiększające odporność na zmiany klimatyczne oraz promujące zrównoważony rozwój. ⁶

Poniżej przykłady działań podejmowanych w wybranych miastach.

Gdynia – zieleń miejska i retencja wody

Gdynia realizuje Plan Adaptacji do zmian klimatu do roku 2030, który obejmuje m.in. integrację ładu przestrzennego z zielenią miejską, poprawę efektywności energetycznej oraz zwiększenie retencji wody. Miasto wdraża także programy dotacyjne dla mieszkańców, umożliwiające sadzenie drzew i krzewów na terenach prywatnych.⁷

Jarosław – edukacja ekologiczna i termomodernizacja

W Jarosławiu realizowane są kampanie edukacyjne dotyczące niskiej emisji, odnawialnych źródeł energii oraz termomodernizacji budynków. Przykładem jest projekt „Jarosławskie Wiszące Ogrody – Centrum Przesiadkowe”, który łączy funkcje edukacyjne z poprawą jakości przestrzeni publicznej.⁸

Gdańsk – błękitno-zielona infrastruktura

Gdańsk rozwija błękitno-zieloną infrastrukturę, obejmującą ogrody deszczowe, zielone dachy oraz systemy retencji wody. Miasto realizuje projekty edukacyjne w szkołach, promując zakładanie ogrodów deszczowych i innych rozwiązań poprawiających mikroklimat.⁹

Wrocław – ulgi podatkowe za zielone dachy

We Wrocławiu wprowadzono system ulg podatkowych dla właścicieli budynków. Dotyczy on tych, którzy instalują zielone dachy lub ściany. Zwolnienie z podatku od nieruchomości zależy od powierzchni pokrytej roślinnością. Dzięki temu miasto zachęca mieszkańców do inwestowania w zieleń miejską. Co istotne, takie działania pokazują, że Taksonomia UE może być skutecznie wdrażana na poziomie lokalnym.

Wrocław łączy politykę miejską z realnymi inwestycjami zrównoważonymi środowiskowo. Natomiast analiza rozwoju lokalnego w powiatach podregionu ostrołęcko-siedleckiego ukazuje duże zróżnicowanie. Widać, że poziom zrównoważonego rozwoju różni się między mniejszymi jednostkami administracyjnymi.

Wskaźnik lokalnego rozwoju z_i powiatach podregionu ostrołęcko-siedleckiego¹¹

Źródło: Regionalne analizy ekonomiczne pod redakcją Barbary Dańskiej – Brosiak i Iwony Laskowskiej – Wartości względnego taksonomicznego miernika rozwoju oraz ocena stopnia rozwoju powiatów podregionu ostrołęcko-siedleckiego.

Najwyższy poziom rozwoju uzyskał powiat ostrowski (0,930) dzięki rozwojowi przedsiębiorczości i sieci ścieżek rowerowych. Najniższy – powiat łosicki (0,244), ze względu na słabą edukację, brak infrastruktury rowerowej i ograniczone wydatki na ochronę klimatu.

Czy Taksonomia UE to przyszłość planowania miejskiego?

Zdecydowanie tak. W nadchodzących latach stanie się fundamentem zrównoważonego rozwoju miast – łączącym kwestie środowiskowe, ekonomiczne i społeczne w jednym, spójnym systemie zarządzania inwestycjami.

Taksonomia UE jest narzędziem ewolucyjnym, które będzie stopniowo obejmować kolejne cele środowiskowe, umożliwiając miastom planowanie inwestycji w sposób bardziej zrównoważony i odporny na zmiany klimatyczne. Wdrażanie zasad Taksonomii niesie ze sobą zarówno nowe możliwości, jak i wyzwania, które wymagają kompleksowego podejścia ze strony samorządów. Do najważniejszych z nich należą:

Gospodarka obiegu zamkniętego

Gospodarka obiegu zamkniętego stawia przed miastami konkretne wyzwania. Kluczowym z nich jest maksymalizacja recyklingu oraz ponownego użycia materiałów budowlanych. Dlatego samorządy powinny stosować paszporty materiałowe i wybierać surowce odnawialne. Dodatkowo należy projektować budynki tak, aby można je było łatwo demontować i wykorzystywać ponownie.

Dzięki temu ograniczamy zarówno ilość odpadów, jak i zużycie surowców pierwotnych. Co istotne, działania te bezpośrednio wspierają cele klimatyczne oraz środowiskowe Unii Europejskiej.

Adaptacja i gospodarka wodna

Miasta muszą chronić tereny, które mają największy potencjał retencyjny, ponieważ to właśnie one, jak lasy, mokradła czy doliny rzeczne – pełnią funkcję naturalnego kapitału środowiskowego. Dlatego wdrażanie rozwiązań bliskich przyrodzie (Nature-based Solutions, NbS), takich jak ogrody deszczowe, zielone dachy czy systemy retencji wody, staje się koniecznością. Z jednej strony pozwala to ograniczyć ryzyko powodzi, z drugiej – znacząco poprawia mikroklimat miejski oraz jakość życia mieszkańców.

Renowacja i efektywność energetyczna

Modernizacja istniejących zasobów budowlanych jest niezbędna. Wynika to z faktu, że znaczna część infrastruktury w Polsce pozostaje nieefektywna energetycznie. Co więcej, wiele obiektów nie spełnia standardów pozwalających osiągnąć cele klimatyczne. Dlatego samorządy powinny wdrażać nowe modele finansowania, takie jak ESCO (Energy Service Company).

Umożliwiają one realizację inwestycji energetycznych bez dużego zaangażowania środków własnych – zarówno po stronie miast, jak i inwestorów prywatnych. Ponieważ oszczędności energetyczne pokrywają koszty, inwestycje te spłacają się samoczynnie. Dzięki temu rośnie ich atrakcyjność ekonomiczna. Co równie ważne, takie rozwiązania sprzyjają szerszemu wdrażaniu działań zrównoważonych w miastach.

Wpływ budownictwa na środowisko naturalne w UE¹²

Czy Taksonomia UE to tylko obowiązek administracyjny?

Nie. To przede wszystkim narzędzie rozwojowe i strategiczne, które pomaga miastom inwestować odpowiedzialnie, zwiększać przejrzystość decyzji i przyciągać finansowanie oparte na zasadach ESG.

Taksonomia UE ustanawia ramy, które ułatwiają realizację zrównoważonych inwestycji. Dzięki temu możliwe jest przekierowanie kapitału w stronę działań proekologicznych. Kluczowym obszarem tej transformacji pozostaje sektor budowlany. Odpowiada on bowiem za dużą część emisji CO₂ oraz zużycia energii w Unii Europejskiej. Dlatego Taksonomia wspiera zmiany technologiczne i środowiskowe w tym sektorze.

W kontekście miejskim szczególne znaczenie zyskuje dostęp do zielonego finansowania. Dodatkowo samorządy muszą wypełniać obowiązki raportowe, związane z kluczowymi wskaźnikami efektywności (KPI). Co więcej, wdrażanie rozwiązań opartych na przyrodzie (Nature-based Solutions) staje się koniecznością. Dotyczy to zarówno planowania przestrzennego, jak i projektowania infrastruktury. W rezultacie te działania tworzą fundament strategii zrównoważonego rozwoju w polskich miastach.

Źródła:

1 UN Global Compact Network Poland – Konieczność transformacji obecnych modeli urbanistycznych miast, Czerwiec 2022 – ungc.org.pl

2,3 Wyzwania i świadomość branży budowlanej na drodze do ESG

4 Zielone finanse

5 Model ESCO

6 Krajowa Polityka miejska

7 „Wczujmy się w klimat”

8 Raport o stanie Gminy Miejskiej Jarosław

9 Zielono – błękitna infrastruktura jako klucz do zwiększania odporności miejskich ekosystemów

10 Mniejsze podatki za zielone dachy

11 Regionalne analizy ekonomiczne 

12 Wpływ budownictwa na środowisko naturalne na przykładzie Unii Europejskiej – UNGC Network Poland