Segregacja odpadów tekstylnych – realne skutki nowych przepisów
Segregacja odpadów tekstylnych od stycznia 2025 roku stała się obowiązkiem gmin. Z pozoru to kolejna frakcja w systemie gospodarki odpadami, w praktyce jednak szybko ujawniła się skala trudności. Wyzwania dotyczą nie tylko logistyki, lecz także kosztów i samego zagospodarowania tekstyliów.
Od 1 stycznia 2025 roku weszły w życie przepisy wynikające z nowelizacji ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach z 2019 roku (Dz. U. 2019 poz. 1579), dlatego wszystkie gminy zostały zobowiązane do selektywnej zbiórki tekstyliów. Nowa frakcja odpadów miała wypełnić unijne wymogi dotyczące gospodarki o obiegu zamkniętym, a ponadto ograniczyć ilość odzieży trafiającej na składowiska. W praktyce jednak segregacja odpadów tekstylnych szybko okazała się problematyczna. Samorządy sygnalizują trudności organizacyjne, brak stabilnego rynku zagospodarowania, a także rosnące obciążenia systemu, które coraz częściej stają się realnym wyzwaniem dla budżetów gmin i mieszkańców.
Spis treści
Skala problemu tekstyliów
Tekstylia są jedną z najszybciej rosnących frakcji odpadów w Europie. Według danych Komisji Europejskiej mieszkaniec UE kupuje rocznie około 26 kilogramów odzieży i tekstyliów, z czego blisko 11 kilogramów trafia do kosza. W Polsce aż 78 procent odpadów tekstylnych nie jest zbieranych selektywnie, dlatego lądują w frakcji zmieszanej, a następnie w spalarniach lub na składowiskach. Ministerstwo Klimatu i Środowiska podaje, że w skali unijnej powstaje nawet 12,6 mln ton odpadów włókienniczych rocznie. Tylko niewielka część z nich jest jednak poddawana recyklingowi materiałowemu. Dane te jasno pokazują, że bez zmian w systemie zbiórki Polska nie sprosta wymogom gospodarki o obiegu zamkniętym, a ponadto straci cenne surowce, które mogłyby wrócić do obiegu.
Obowiązek i proces zbiórki
Obowiązek selektywnej zbiórki tekstyliów zapisano w nowelizacji ustawy z 2019 roku. Zgodnie z art. 14 wszedł w życie dopiero 1 stycznia 2025 roku. Dzięki temu gminy miały czas na przygotowanie systemu i dostosowanie go do unijnych wymogów. Zgodnie z art. 3 gminy muszą zapewnić Punkty Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych (PSZOK), które przyjmują odzież i tekstylia.
Proces w założeniu wygląda prosto, a ponadto stanowi podstawę tego, jak powinna przebiegać segregacja odpadów tekstylnych.
Mieszkaniec oddaje tekstylia do PSZOK-u lub mobilnego punktu, dlatego system jest dostępny także poza stałymi lokalizacjami. Firma współpracująca z gminą odbiera odpady i przekazuje je do sortowni, co więcej zapewnia ciągłość całego procesu. Ubrania nadające się do ponownego użycia trafiają do organizacji pozarządowych lub punktów wymiany, natomiast zniszczone tekstylia powinny być kierowane do recyklingu materiałowego.
Segregacja tekstyliów w zderzeniu z rzeczywistością
Do najczęściej zgłaszanych trudności należy przepełnianie się punktów zbiórki i bałagan wokół kontenerów. Najbardziej widocznym skutkiem zmian stało się jednak wycofanie pojemników PCK, które przez lata były podstawowym kanałem zbiórki używanej odzieży. Decyzję wymusiła sytuacja finansowa, ponieważ operator, firma Wtórpol, zakończył współpracę z PCK.
Organizacja wskazywała na spadek jakości ubrań trafiających do kontenerów, konieczność traktowania ich jako odpadu oraz rosnące koszty utylizacji. Coraz częściej do pojemników wrzucano mokre, zniszczone i nieprzydatne tekstylia, których spalanie kosztuje nawet 1000–1200 zł za tonę. W efekcie cała operacja stała się deficytowa i zamiast źródła wsparcia dla potrzebujących zaczęła przynosić straty.
Polski Czerwony Krzyż kończy zbiórkę odzieży z kontenerów. Do końca października 2025 roku z ulic znikną wszystkie charakterystyczne kontenery na odzież Polskiego Czerwonego Krzyża. Decyzja ta jest wynikiem wypowiedzenia umowy przez firmę Wtórpol, która była odpowiedzialna za logistykę zbiórek. Głównymi powodami tej zmiany są nowe przepisy dotyczące segregacji tekstyliów oraz pogarszająca się jakość ubrań wrzucanych do pojemników. Pomimo usunięcia kontenerów, wciąż można wspierać PCK, przekazując ubrania w dobrym stanie bezpośrednio do lokalnych oddziałów. Zebrana w ten sposób odzież jest następnie przekazywana potrzebującym.
Samorządy zmagają się ponadto z problemem słabej jakości strumienia trafiającego do PSZOK-ów. Tekstylia stanowią zaledwie 2–3 procent odpadów, dlatego osobna logistyka tej frakcji jest kosztowna i trudna do uzasadnienia. Problemem pozostaje również brak stabilnego rynku odbiorców, co utrudnia dalszą segregację odpadów tekstylnych.
Dodatkowym wyzwaniem jest niski poziom wiedzy mieszkańców o zasadach selektywnej zbiórki. Potwierdza to badanie z akcji „Dobre Rzeczy”, organizowanej przez NEPI Rockcastle i Fundację Eco Textil w 16 centrach handlowych.
Jak czytamy w Nowym Marketingu, w kwietniu 2025 roku agencja SW Research przebadała online 801 dorosłych Polaków. Jedna trzecia respondentów przyznała, że nie wie, gdzie znajdują się PSZOK-i ani jak działa system zbiórki tekstyliów. Wnioski badania pokazują, że brak edukacji i jasnych informacji obniża jakość zbieranego strumienia. Sprzyja to również porzucaniu ubrań w miejscach niedozwolonych.
Jak gminy radzą sobie z problemami
Samorządy podejmują różne działania, aby poprawić system zbiórki tekstyliów i jednocześnie ograniczyć koszty. Warszawa rozwija sieć stacjonarnych PSZOK-ów oraz mobilnych punktów. Te ostatnie cyklicznie pojawiają się w wielu dzielnicach i przyjmują m.in. zużytą odzież, dlatego mieszkańcy mają więcej możliwości oddania odpadów. Miasto podkreśla, że takie rozwiązanie ułatwia dostęp do legalnych miejsc zbiórki, a ponadto odciąża stacjonarne punkty.
We Wrocławiu w lutym 2025 roku uruchomiono usługę SZOT. Specjalne samochody objeżdżają wybrane lokalizacje i zbierają tekstylia bezpośrednio od mieszkańców. W ramach pilotażu odebrano już kilkadziesiąt ton odzieży, co pokazuje, że mobilne formy zbiórki mogą być skutecznym uzupełnieniem PSZOK-ów. Dzięki takim inicjatywom segregacja tekstyliów w dużych miastach staje się coraz bardziej dostępna i efektywna.
Coraz częściej gminy łączą siły i organizują wspólne przetargi na odbiór tekstyliów. W rezultacie zwiększają atrakcyjność wolumenu odpadów dla firm i mogą negocjować lepsze stawki. W niektórych miastach wprowadza się także punkty kuratorskie, w których odzież jest selekcjonowana na miejscu, dlatego więcej ubrań nadaje się do ponownego użycia, a segregacja odpadów tekstylnych staje się bardziej efektywna.
Segregacja tekstyliów wymaga korekt
Segregacja odpadów tekstylnych to obowiązek wynikający z prawa krajowego i unijnego. Jego celem jest zmniejszenie ilości odpadów na składowiskach i zwiększenie poziomu recyklingu. Skala problemu pokazuje jednak, że obecny system generuje poważne trudności dla gmin. Punkty zbiórki są przepełnione, brakuje rynku zbytu, a koszty zagospodarowania rosną. Przykłady Warszawy i Wrocławia dowodzą, że samorządy szukają rozwiązań. Wprowadzają mobilne PSZOK-i, usługi typu SZOT oraz wspólne przetargi. Bez wsparcia finansowego i rozwoju infrastruktury recyklingu problem nie zostanie jednak rozwiązany. Segregacja tekstyliów, choć konieczna, wymaga korekt, aby stała się realnym narzędziem gospodarki o obiegu zamkniętym, a nie obciążeniem dla gmin.
źródła:
- Ministerstwo Klimatu i Środowiska: Tekstylia – informacje i obowiązki
- Ministerstwo Klimatu i Środowiska: Czas na selektywną zbiórkę odpadów tekstylnych
- Samorząd.gov.pl, Gmina Grajewo: Obowiązek segregacji odpadów tekstylnych
- Samorząd.gov.pl, Gmina Olszanka: Obowiązkowa segregacja tekstyliów i odzieży
- Dziennik Ustaw: Ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz innych ustaw (Dz.U. 2019 poz. 1579)
- UM Warszawa: Mobilne PSZOK-i przyjmą zużytą odzież i tekstylia.
- Wroclaw.pl: Samochód zbierający odzież i tekstylia wyjechał na ulice WrocławiaWroclaw.pl: SZOT-y z Wrocławia – nowe przepisy tekstylia
- Rzeczpospolita: Przepełnione kontenery i bałagan. Miasta mają problem z segregacją ubrań
- PCK: Program „Tekstylia” dobiega końca
- Nowy Marketing: SW Research: Polacy chętnie dzielą się ubraniami
- Dobre Rzeczy: Akcja „Dobre Rzeczy”
Poznaj najważniejsze zasady recyklingu i segregacji odpadów – sprawdź, co muszą robić gminy i mieszkańcy
Często zadawane pytania (FAQ): Segregacja odpadów tekstylnych – realne skutki nowych przepisów
Kiedy zaczyna obowiązywać segregacja odpadów tekstylnych w gminach?
Segregacja odpadów tekstylnych zaczyna obowiązywać od 1 stycznia 2025 roku, zgodnie z nowelizacją ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach.
Co powinny zrobić gminy, aby dostosować się do nowych przepisów?
Gminy muszą zapewnić Punkty Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych (PSZOK), które będą przyjmować tekstylia od mieszkańców.
Jakie są największe problemy związane z segregacją odpadów tekstylnych?
Największe problemy to przepełnianie punktów zbiórki, brak stabilnego rynku zagospodarowania tekstyliów oraz niski poziom wiedzy mieszkańców na temat segregacji.
Jak mieszkańcy mogą oddawać odpady tekstylne?
Mieszkańcy mogą oddawać odpady tekstylne do PSZOK-ów lub mobilnych punktów zbiórki organizowanych przez gminę.
Czy można jeszcze korzystać z kontenerów PCK do zbiórki odzieży?
Nie, kontenery PCK znikną do końca października 2025 roku w wyniku zakończenia współpracy z firmą Wtórpol, która obsługiwała zbiórkę.
