Jak jednostki samorządu terytorialnego (JST) mogą przygotować się do obowiązków raportowych zgodnych z CSRD?
Raportowanie ESG w jednostkach samorządowych nabiera znaczenia wraz ze zmianami przepisów w Unii Europejskiej. Choć dyrektywa CSRD nie obejmuje bezpośrednio JST, silnie wpływa na sektor publiczny. Dlatego samorządy powinny już teraz wdrożyć działania przygotowujące do nowych obowiązków raportowych.
Raportowanie ESG w jednostkach samorządowych staje się kluczowym tematem w kontekście wdrażania unijnych regulacji, takich jak dyrektywa CSRD. Samorządy nie mają formalnego obowiązku publikowania raportów ESG, jednak biorą udział w tym procesie. Z jednej strony współpracują z partnerami prywatnymi i finansującymi projekty. Z drugiej strony przekazują dane niezbędne do raportowania zgodnego z CSRD. Dlatego coraz więcej JST wdraża własne działania ESG, zwiększając przejrzystość i wzmacniając zaufanie lokalnych społeczności. W efekcie potrzebują narzędzi oraz procedur, które umożliwią skuteczne zbieranie i raportowanie danych.
Spis treści
Raportowanie ESG w jednostkach samorządowych: pierwsze wyzwania
Dyrektywa CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive) to największa od lat zmiana w obszarze sprawozdawczości niefinansowej w UE 1. Jej celem jest zwiększenie jakości, kompletności i porównywalności danych pozafinansowych. Choć Dyrektywa CSRD koncentruje się przede wszystkim na przedsiębiorstwach, jej wpływ obejmuje także sektor publiczny, w tym jednostki samorządu terytorialnego.
JST odgrywają bowiem kluczową rolę w projektach finansowanych z funduszy unijnych i współpracują z podmiotami prywatnymi. Co więcej, dostarczają im dane niezbędne do raportowania ESG. Dodatkowo samorządy coraz częściej same decydują się na raportowanie, aby podnieść poziom transparentności i budować zaufanie społeczeństwa. Innymi słowy, nawet jeśli JST nie są bezpośrednio objęte regulacją, muszą przygotować się na jej pośrednie skutki.
Zakres regulacji i standardy ESRS
Kluczem do właściwego wdrożenia jest rzetelne zrozumienie zakresu CSRD oraz Europejskich Standardów Sprawozdawczości Zrównoważonego Rozwoju (ESRS) 2. Standardy ESRS wprowadzają jednolite kryteria, które mają obowiązywać we wszystkich krajach członkowskich UE. Wymagają raportowania zarówno danych ilościowych, takich jak emisje gazów cieplarnianych, zużycie energii czy gospodarowanie wodą, jak i jakościowych, czyli opisów polityk społecznych czy programów wspierających pracowników.
Co więcej, raporty muszą być publikowane w jednolitym formacie cyfrowym (XHTML) i zawierać tzw. znaczniki XBRL. Dzięki temu możliwe jest ujednolicenie i automatyczne odczytywanie raportowanych informacji3. Ponadto, audyt raportów ESG przez biegłych rewidentów ma zapewnić ich rzetelność. W praktyce, obowiązki raportowe zgodne z Dyrektywą to nie tylko zadanie administracyjne, lecz złożony proces wymagający współpracy wielu działów i instytucji.
Czy JST są objęte regulacjami?
Jednostki samorządu terytorialnego nie należą formalnie do podmiotów zobowiązanych do raportowania ESG. W praktyce jednak uczestniczą w tym procesie pośrednio, ponieważ współpracują z sektorem biznesowym. W efekcie, mimo braku bezpośredniego obowiązku wynikającego z dyrektywy CSRD, samorządy aktywnie angażują się w raportowanie ESG. Z jednej strony dostarczają dane niezbędne partnerom biznesowym i instytucjom finansującym projekty. Z drugiej strony traktują raportowanie jako element zarządzania, wspierający zrównoważony rozwój lokalny. Ponadto raportowanie ESG wzmacnia wizerunek jednostek samorządu terytorialnego jako podmiotów odpowiedzialnych i proaktywnych w zakresie zrównoważonego rozwoju, zgodnie ze standardami ESRS i najlepszymi praktykami zrównoważonego rozwoju.
Budowa systemów gromadzenia danych
Najtrudniejszym zadaniem jest wdrożenie praktycznych rozwiązań umożliwiających zbieranie i analizę danych ESG. JST powinny określić źródła danych (np. wydziały środowiska, edukacji, finansów), ustalić odpowiedzialne osoby oraz stworzyć proces weryfikacji informacji4 . Dane środowiskowe obejmują m.in. emisje CO₂ z transportu i budynków, zużycie energii w urzędach czy gospodarkę odpadami. Dane społeczne to wskaźniki dotyczące zdrowia mieszkańców, jakości edukacji czy programów wspierających osoby starsze. Wreszcie dane dotyczące ładu korporacyjnego odnoszą się do procedur antykorupcyjnych, przejrzystości zamówień publicznych i udziału mieszkańców w procesach decyzyjnych. Obowiązki raportowe zgodne z CSRD wymagają, aby JST dokumentowały nie tylko działania, lecz także ich konkretne rezultaty. Samorządy muszą dostarczać twarde dowody, że skutecznie wdrażają strategię ESG.
Raportowanie ESG w jednostkach samorządowych: harmonogram działań
Unia Europejska wprowadza dyrektywę CSRD etapami. Na początku objęła ona największe spółki giełdowe raportujące dane za rok 2024. W kolejnych latach – od 2026 do 2028 – nowe obowiązki obejmą następne grupy firm5. Jednostki samorządu terytorialnego nie mają ustawowego terminu wdrożenia regulacji. Mimo to już dziś samorządy realnie uczestniczą w procesie raportowania.
Dzieje się tak, ponieważ współpracują z podmiotami, które podlegają przepisom CSRD. Dlatego JST powinny przygotować własny harmonogram dostosowania się do wymogów.
Pierwszy krok to analiza luk – identyfikacja brakujących danych i procesów. Następnie należy opracować procedury gromadzenia informacji, wyznaczyć osoby odpowiedzialne i rozpocząć digitalizację procesów. Kolejny etap to przygotowanie raportów testowych, które pomogą wychwycić błędy przed oficjalnym raportowaniem. Dzięki takiemu podejściu obowiązki raportowe zgodne z Dyrektywą nie będą chaotycznym obciążeniem, lecz ewolucją systemu zarządzania.
Jakie korzyści dla JST?
Raportowanie ESG w jednostkach samorządowych nie powinno być postrzegane wyłącznie jako obowiązek, bowiem w rzeczywistości przynosi wiele korzyści. Transparentność zwiększa zaufanie mieszkańców, wzmacnia wiarygodność w oczach partnerów biznesowych i instytucji finansowych6. Co więcej, dostęp do funduszy unijnych i grantów zależy od przedstawienia danych ESG. Samorządy, które poważnie potraktują obowiązki raportowe zgodne z CSRD, mogą liczyć na łatwiejszy dostęp do finansowania oraz lepszą współpracę z biznesem.
Równie istotny jest aspekt wizerunkowy. JST stają się liderami zrównoważonego rozwoju w regionie, pokazując, że nie tylko przestrzegają prawa, ale też aktywnie wspierają transformację ekologiczną i społeczną. Ostatecznie raportowanie ESG to inwestycja w przyszłość, która daje samorządom narzędzie do zarządzania ryzykami, budowania reputacji i umacniania relacji z interesariuszami.
Czytaj również: Gospodarka obiegu zamkniętego w miastach
Źródła:
1 Komisja Europejska – Dyrektywa CSRD: https://finance.ec.europa.eu/csrd
2 EFRAG – European Sustainability Reporting Standards (ESRS): https://www.efrag.org/lab3
3 Ministerstwo Finansów RP – Sprawozdawczość ESG: https://www.gov.pl/web/finanse/sprawozdawczosc-esg–nowe-przepisy-wdrazajace-csrd
4 KPMG Polska – Raportowanie ESG zgodne z CSRD: https://kpmg.com/pl/pl/home/services/esg-environmental-social-and-governance
5 Wolters Kluwer – ESG: Corporate Sustainability Reporting Directive: https://www.wolterskluwer.com/en/expert-insights/esg-corporate-sustainability-reporting-directive
6 PwC Polska – Dyrektywa CSRD – jakie zmiany w raportowaniu ESG: https://www.pwc.pl/pl/uslugi/dyrektywa-csrd.html
Często zadawane pytania (FAQ): Jak jednostki samorządu terytorialnego (JST) mogą przygotować się do obowiązków raportowych zgodnych z CSRD?
Czym jest raportowanie ESG i jakie ma znaczenie dla JST?
Raportowanie ESG (środowiskowe, społeczne i zarządcze) to proces zbierania i prezentowania danych, które pokazują wpływ JST na te obszary. Dla jednostek samorządowych, raportowanie to zwiększa przejrzystość działań oraz buduje zaufanie mieszkańców i partnerów biznesowych.
Jakie dane JST powinny gromadzić do raportowania ESG?
JST powinny gromadzić dane dotyczące emisji gazów cieplarnianych, zużycia energii, efektywności gospodarki odpadami oraz kwestie społeczne, jak zdrowie mieszkańców i edukacja. Dodatkowo istotne są informacje o ładu korporacyjnego, procedur antykorupcyjnych oraz przejrzystości decyzji.
Czy JST są obowiązane do raportowania zgodnie z dyrektywą CSRD?
Jednostki samorządu terytorialnego nie są bezpośrednio objęte regulacjami CSRD, ale powinny przygotować się do uczestniczenia w procesie raportowania, ponieważ współpracują z podmiotami, które muszą przestrzegać tych przepisów.
Kiedy JST muszą wdrożyć regulacje związane z CSRD?
Nie ma ustawowego terminu dla JST, jednak powinny one zacząć dostosowywać się do wymogów zgłaszanych przez partnerów biznesowych oraz instytucje finansowe, ponieważ od 2025 roku mogą być wymagane dane ESG.
Jakie korzyści płyną z raportowania ESG dla JST?
Raportowanie ESG zwiększa zaufanie mieszkańców oraz ułatwia dostęp do funduszy unijnych i kredytów. Dzięki temu JST mogą lepiej zarządzać swoimi zasobami oraz usprawniać działania, co prowadzi do oszczędności i poprawy wizerunku.
