Jak działa system kaucyjny?
Działanie systemu kaucyjnego w Polsce rozpocznie się 1 stycznia 2025 roku, ponieważ wchodzi w życie nowa ustawa. Konsument zapłaci od 50 groszy do 1 zł kaucji przy zakupie butelki lub puszki, a następnie odzyska ją po zwrocie opakowania. System obejmie butelki plastikowe do 3 litrów, szklane wielorazowe do 1,5 litra oraz puszki metalowe do 1 litra, dlatego zmieni sposób gospodarowania odpadami w całym kraju.
Nowy mechanizm kaucji obejmie producentów, handel oraz konsumentów, ponieważ wszyscy uczestniczą w obiegu opakowań. Kwota doliczana do ceny napojów będzie w pełni zwracana w punktach zbiórki, a dzięki temu konsumenci odzyskają swoje pieniądze. Obsługą systemu zajmie się operator wyznaczony przez ministra klimatu spośród podmiotów spełniających wymagania ustawowe, co oznacza, że państwo zachowa nadzór nad procesem. Będzie odpowiadał za przepływ środków, logistykę i dodatkowo raportowanie wyników zbiórki.
Spis treści
Działanie systemu kaucyjnego – pobieranie i zwrot
Podstawą działania systemu kaucyjnego jest proces sprzedaży i późniejszego zwrotu. Sklep dolicza kaucję do ceny, a klient płaci ją przy kasie. Zwrot odbywa się w tym samym sklepie lub w recyklomacie, bez konieczności okazania paragonu. Wysokość kaucji określona w rozporządzeniu wynosi od 50 groszy do 1 zł w zależności od rodzaju opakowania. Dzięki temu każde opakowanie ma wartość i trafia z powrotem do obiegu.
Operator a działanie systemu kaucyjnego
Funkcjonowanie systemu wymaga centralnego zarządzania. Operator, powołany przez przedsiębiorców i zatwierdzony przez ministra klimatu, odpowiada za przepływ finansów, organizację odbioru opakowań i współpracę z recyklerami. Zajmuje się także sprawozdawczością do instytucji państwowych, aby zapewnić zgodność z wymogami unijnymi. To on czuwa nad tym, by system osiągał wymagane poziomy selektywnej zbiórki.
Punkty zbiórki i recyklomaty
Działanie systemu kaucyjnego opiera się na szerokiej sieci punktów zbiórki, dlatego dostęp do nich ma kluczowe znaczenie. Sklepy o powierzchni powyżej 200 m² mają ustawowy obowiązek przyjmowania opakowań i zwrotu kaucji, natomiast mniejsze placówki mogą uczestniczyć dobrowolnie, co sprawia, że cały schemat kaucji staje się bardziej dostępny. Recyklomaty przyspieszają obsługę, automatycznie przyjmują butelki i puszki, a ponadto wydają potwierdzenie dla klienta. Brak konieczności okazania paragonu oznacza, że konsumenci mogą oddać opakowanie w dowolnym miejscu uczestniczącym w systemie, dzięki czemu funkcjonowanie systemu kaucyjnego w praktyce jest wygodne i przejrzyste.
Zadania dla gmin
Działanie systemu kaucyjnego oznacza istotne zmiany w gospodarce odpadami na poziomie gmin. Zmniejszy się ilość butelek i puszek w strumieniu odpadów zmieszanych, co przełoży się na koszty transportu i sortowania w ramach schematu kaucji. Samorządy będą musiały uwzględnić te zmiany w kontraktach z firmami odbierającymi odpady, aby całe funkcjonowanie systemu kaucyjnego przebiegało sprawnie. Ich zadaniem stanie się także prowadzenie kampanii edukacyjnych, które pomogą mieszkańcom w prawidłowym korzystaniu z mechanizmu zbiórki.
Obowiązki handlu
Funkcjonowanie systemu nakłada na sklepy nowe obowiązki. Placówki o powierzchni powyżej 200 m² muszą odbierać butelki i puszki oraz zwracać klientom kaucję. Mniejsze sklepy mogą zdecydować o dobrowolnym udziale. Dodatkowo handel jest odpowiedzialny za odpowiednie oznaczanie produktów objętych kaucją, aby konsumenci mogli łatwo je rozpoznać.
Korzyści dla konsumentów
Dzięki systemowi kaucyjnemu klienci odzyskają wpłaconą kwotę – od 50 groszy do 1 zł za każdą butelkę lub puszkę. Zwrot nie wymaga paragonu, co zwiększa wygodę i dostępność procesu. Konsument zyskuje finansowo, a jednocześnie przyczynia się do redukcji odpadów i wzrostu poziomu recyklingu.
Działanie systemu kaucyjnego w praktyce
Podsumowując, działanie systemu kaucyjnego opiera się na współpracy konsumentów, handlu, operatora i gmin. Konsument płaci kaucję, handel ją pobiera i zwraca, a operator koordynuje całość. Dzięki recyklomatom i sieci punktów zbiórki opakowania wracają do obiegu. W efekcie Polska spełnia unijne wymogi i ogranicza ilość odpadów opakowaniowych.
źródła:
- Ministerstwo Klimatu i Środowiska – System kaucyjny
- Ministerstwo Klimatu i Środowiska – System kaucyjny: zasady
- Ministerstwo Klimatu i Środowiska – Dlaczego system kaucyjny
- Zwrotka – informacje o systemie kaucyjnym
Poznaj system kaucyjny w Europie i sprawdź, jakie rozwiązania mogą stać się wzorem dla Polski.
