Spalarnie odpadów – szansa czy zagrożenie?

fot. Adobe Stock Mike Mareen

Spalarnie odpadów stają się coraz ważniejszym elementem gospodarki komunalnej, ponieważ odpowiadają na problem frakcji palnej. Tego rodzaju odpady nie nadają się do recyklingu, dlatego konieczne jest ich bezpieczne przekształcanie. Dzięki wsparciu NFOŚiGW i Funduszu Modernizacyjnego powstają nowe instalacje, które zmniejszają ilość składowanych odpadów. Jednocześnie wzmacniają one lokalne systemy energetyczne, co ma znaczenie dla bezpieczeństwa gmin.

W Polsce działa dziewięć spalarni o łącznej przepustowości około 1,3 miliona ton rocznie. W Niemczech natomiast funkcjonuje 96 instalacji przetwarzających 26,3 miliona ton. Oznacza to ponad jedenastokrotnie większą wydajność w przeliczeniu na mieszkańca. Polska z kolei wciąż zmaga się z magazynowaniem frakcji pre-RDF, której powstaje około 4,5 miliona ton rocznie. Blisko 2 miliony ton nie znajduje zagospodarowania, dlatego odpady te zalegają w różnych miejscach. Od 2016 roku nagromadzono już ponad 10 milionów ton tego odpadu, co więcej stwarza rosnące ryzyko środowiskowe.

Jak działają spalarnie odpadów?

Proces termicznego przekształcania odpadów polega na ich spalaniu w wysokiej temperaturze, dlatego możliwy jest odzysk energii cieplnej i elektrycznej. Wartość opałowa frakcji pre-RDF wynosi średnio 10–12 MJ/kg, a zatem jest porównywalna do węgla brunatnego. Przykładowa instalacja o wydajności 20 tysięcy ton rocznie dostarcza ciepło dla około 2600 domów jednorodzinnych, ponadto pracuje w systemie wysokosprawnej kogeneracji.

Korzyści dla gmin

Brak własnej spalarni oznacza transport odpadów na znaczne odległości. Koszt przewozu wynosi średnio od 100 do 150 zł za tonę. Przy 20 tysiącach ton rocznie daje to od 2 do 3 milionów złotych dodatkowych wydatków. Niespełnienie unijnych wymogów oznacza kolejne koszty, bo kary sięgają 270 zł za każdą tonę źle składowanych odpadów. Inwestycja w spalarnię wymaga nakładów od 150 do 250 milionów złotych. Część kosztów można jednak pokryć dotacjami i pożyczkami preferencyjnymi. W 2022 roku podpisano osiem umów o wartości 546 milionów złotych. Łącznie złożono 39 projektów na kwotę 16,7 miliarda złotych.

Kontrowersje i zagrożenia

Najwyższa Izba Kontroli ustaliła, że skontrolowano jedynie 15 procent spalarni odpadów, natomiast w 80 procentach przypadków stwierdzono nieprawidłowości. Kontrole prowadzono z kilkuletnimi przerwami, co więcej procedury administracyjne przy wydawaniu pozwoleń często przekraczały ustawowe terminy. Dlatego proces inwestycyjny wydłużał się, a nadzór nad instalacjami pozostawał niewystarczający. Problemy dotyczyły również systemu BDO, który nie zapewniał pełnej przejrzystości przepływów odpadów.

W halach dowozu i bunkrach występują wysokie stężenia pyłów organicznych i bioaerozoli zawierających bakterie, m.in. E. coli i Pseudomonas aeruginosa, oraz grzyby pleśniowe, takie jak Aspergillus fumigatus. Towarzyszą im endotoksyny bakteryjne, które przy wysokim stężeniu obniżają sprawność układu oddechowego. U pracowników częściej występują kaszel, podrażnienia dróg oddechowych i reakcje alergiczne. Stwierdzano również obecność mykotoksyn oraz wirusów na powierzchniach instalacji.

Analizy emisji chemicznych wskazują, że spalarnie odpowiadają za 0,02 procent krajowych emisji dioksyn i furanów. Dla porównania małe kotłownie węglowe generują ponad 62 procent, a pożary składowisk około 26,5 grama rocznie.

Spalarnie odpadów – bilans szans i problemów

Spalarnie odpadów zmniejszają koszty transportu, ograniczają ryzyko kar finansowych i stabilizują ceny energii w gminach. Inwestycje są jednak obciążone przewlekłymi procedurami administracyjnymi, słabościami systemu BDO i niską częstotliwością kontroli. W halach i bunkrach odpadów występują zagrożenia biologiczne, a w przypadku awarii systemów filtracyjnych może dojść do emisji poza teren zakładu. Analizy emisji pokazują, że technologia spalania generuje znikome ilości dioksyn, ale jej bezpieczeństwo zależy od jakości nadzoru i równoległego rozwoju recyklingu.

źródła:

• NFOŚiGW – Odpady komunalne – alternatywne paliwo w dobie kryzysu energetycznego. Polska powinna budować więcej spalarni
• NIK – NIK o spalarniach odpadów
• Fundusz Modernizacyjny – Dodatkowe 2 mld zł dla przedsiębiorców na wykorzystanie odpadów w energetyce
• Sejm RP – Interpelacja poselska w sprawie spalarni odpadów
• Dziennik Ustaw – Ustawa o odpadach, art. 160
• Ciepłownie na odpady – inwestycje bezpieczne i zrównoważone – prezentacja Agnieszki Spodziei, NFOŚiGW, 2022.
• Spalarnie odpadów – niezbędnym domknięciem systemu gospodarowania odpadami komunalnymi – prezentacja prof. Grzegorza Wielgosińskiego, Politechnika Łódzka, 2022.

Nowe prawo może objąć nawet 1,2 mln seniorów. Sprawdź, na czym polega przekazywanie mieszkań gminom i jakie daje korzyści.

Często zadawane pytania (FAQ): Spalarnie odpadów – szansa czy zagrożenie?

Jakie są główne korzyści z budowy spalarni odpadów?

Budowa spalarni odpadów zmniejsza koszty transportu, ogranicza ryzyko kar finansowych oraz stabilizuje ceny energii w gminach.

Ile spalarni działa w Polsce i jaką mają przepustowość?

W Polsce działa dziewięć spalarni odpadów o łącznej przepustowości około 1,3 miliona ton rocznie.

Czego dotyczy problem z frakcją pre-RDF w Polsce?

Polska produkuje około 4,5 miliona ton frakcji pre-RDF rocznie, z czego blisko 2 miliony ton nie znajduje zagospodarowania, co stwarza ryzyko środowiskowe.

Jak przebiega proces termicznego przekształcania odpadów?

Proces polega na spalaniu odpadów w wysokiej temperaturze, co umożliwia odzysk energii cieplnej i elektrycznej.

Jakie zagrożenia zdrowotne występują w spalarni odpadów?

W halach dowozu mogą występować wysokie stężenia pyłów organicznych i bioaerozoli, co prowadzi do problemów z układem oddechowym u pracowników.