Kominek w domu – co wolno, a czego nie – przewodnik dla właściciela domu, inwestora i projektanta

Kominek w domu jednorodzinnym łączy funkcje praktyczne i estetyczne – dają ciepło, klimat i dodatkowe źródło ogrzewania. Jednak od kilku lat użytkowanie i instalacja kominków podlegają coraz bardziej restrykcyjnym regulacjom prawnym w Polsce i Unii Europejskiej. Dlatego w artykule znajdziesz najważniejsze informacje o tym, co jest dozwolone, a co zabronione przy projektowaniu, budowie i eksploatacji kominków.

Kominek w domu – co wolno, a czego nie – to temat, który w ostatnich latach zyskał nowy wymiar. Szczególnie, że przepisy dotyczące ogrzewania i jakości powietrza uległy istotnym zmianom. Ten artykuł powstał ze szczególnym uwzględnieniem aktualnych regulacji z lat 2024/2025. Dlatego wyjaśniamy, jakie wymagania konstrukcyjne muszą dziś spełniać kominki, jakie paliwa wolno w nich stosować oraz jaką rolę odgrywają uchwały antysmogowe. Jednocześnie pokazujemy, jakie obowiązki spoczywają na inwestorze i projektancie, a także jakie konsekwencje grożą za naruszenie przepisów. Te ostatnie w praktyce decydują o legalności instalacji i użytkowania kominka. Dzięki temu tekst stanowi kompleksowe, aktualne kompendium wiedzy dla właścicieli domów jednorodzinnych, inwestorów i projektantów, którzy chcą działać zgodnie z prawem.

Aktualne przepisy dotyczące kominków

1. Ekoprojekt – podstawowy wymóg techniczny kominków

Kominki oraz inne urządzenia grzewcze na paliwa stałe wprowadzane do obrotu od 1 stycznia 2022 r. muszą spełniać wymagania unijnej dyrektywy Ekoprojekt (EcoDesign). Określa ona limity emisji zanieczyszczeń oraz minimalną efektywność energetyczną. W szczególności dotyczy ona m.in. emisji pyłów (PM), tlenku węgla (CO), tlenków azotu (NOx) i związków organicznych (OGC). Dlatego do sprzedaży i montażu dopuszcza się tylko urządzenia z certyfikatem zgodności z Ekoprojektem.

Najważniejsze elementy Ekoprojektu dla kominków:

• sezonowa efektywność energetyczna ≥ 65 % dla kominków z zamkniętą komorą spalania,

• emisja pyłów ≤ 40 mg/m³,

• emisje CO, NOx i OGC ograniczone określonymi limitami.

• dla kominków z otwartą komorą spalania (rzadziej dziś budowanych) wymogi są jeszcze surowsze: sprawność musi wynosić min. $30\%$, ale sezonowa emisja pyłów nie może przekraczać 50 mg/m3. W praktyce oznacza to, że budowa tradycyjnego, otwartego murowanego kominka nie spełni tak ostrych wymogów. 

Wszystko to oznacza, że nowych kominków niespełniających tych norm nie można legalnie sprzedawać i instalować w całej Unii Europejskiej, w tym w Polsce.

2. Brak ogólnokrajowego zakazu palenia drewnem

Niewątpliwie pojawiają się dyskusje i projekty dotyczące ograniczeń paliwowych w krajowych przepisach. Jednak należy podkreślić, że nie istnieje ogólnopolski zakaz palenia drewnem w domowych kominkach. Mimo to obowiązujące, lokalne ograniczenia wynikają głównie z miejscowych uchwał antysmogowych.

Wymagania konstrukcyjne kominków

Norma Ekoprojekt (EcoDesign) a konstrukcja kominków

Kominki zgodne z Ekoprojektem charakteryzują się:

• wysoką efektywnością energetyczną,

• niską emisją pyłów i gazów,

• zamkniętą komorą spalania (większość nowoczesnych modeli),

Niewątpliwie n0rma Ekoprojekt stawia bardzo wysokie wymagania dotyczące konstrukcji kominków. Dlatego często niezbędne staje się zastosowanie nowoczesnych rozwiązań konstrukcyjnych. Są wśród nich na przykład lepszy dopływ powietrza, katalizatory, wymienniki ciepła.

Projekt i montaż

Projekt kominka powinien brać pod uwagę:

• bezpieczną odległość od materiałów palnych,

• odpowiedni przewód kominowy i ciąg,

• właściwą wentylację mieszkania,

• zgodność z lokalnymi przepisami budowlanymi.

To zadanie zarówno projektanta (dobór urządzenia, rysunki wykonawcze), jak i inwestora (zgłoszenia i odbiory). Niespełnienie tych wymogów może skutkować brakiem zgody na użytkowanie lub problemami przy odbiorach technicznych.

Paliwo do kominka – co wolno stosować, a czego nie

Drewno sezonowane i wysokiej jakości

W większości regionów dopuszczalne jest spalanie drewna sezonowanego o wilgotności poniżej 20 %. Co ważne, większość lokalnych uchwał antysmogowych zakazuje spalania drewna mokrego, które zwiększa emisje zanieczyszczeń.

Zakazane paliwa w wielu regionach

W uchwałach antysmogowych często pojawiają się zakazy dotyczące:

• mokrego drewna (wilgotność > 20 %),

• paliw węglowych o złej jakości,

• mieszanek z dużą zawartością drobnego węgla.

Należy podkreślić, że w Krakowie (i w wybranych obszarach Małopolski) obowiązuje całkowity zakaz spalania paliw stałych, w tym drewna i węgla w kominkach i piecach. Mimo to w wielu innych województwach można stosować paliwa stałe, ale jedynie w urządzeniach spełniających wymagania Ekoprojektu lub o sprawności cieplnej ≥ 80 %. Niemiej stare kominki trzeba wymienić lub doposażyć w systemy redukcji emisji.

Nowe przepisy o drewnie energetycznym a kominki domowe

W przestrzeni medialnej pojawiło się wiele wątpliwości dotyczących nowego rozporządzenia, ktore weszło w życie 7 września bieżącego roku. Określa ono szczegółowe cechy jakościowo-wymiarowe drewna energetycznego. Chceny jednak uspokoić właścicieli domów jednorodzinnych: nowe przepisy nie dotyczą prywatnych użytkowników kominków. Regulacje te odnoszą się wyłącznie do sektora energetyki zawodowej oraz przemysłu i mają na celu ograniczenie spalania w elektrowniach pełnowartościowego drewna, które może zostać wykorzystane przez przemysł meblarski czy tartaczny.

Dla przeciętnego obywatela oznacza to, że zasady zakupu drewna opałowego w nadleśnictwach czy punktach sprzedaży nie ulegają zmianie. Nowe rozporządzenie w żaden sposób nie komplikuje życia właścicielom kominków, nie wprowadza nowych zakazów dla gospodarstw domowych ani nie ogranicza dostępu do tradycyjnego opału.

Uchwały antysmogowe – różnice regionalne

Polskie województwa przyjęły różne uchwały antysmogowe mające na celu poprawę jakości powietrza. Zasady te wpływają także na użytkowanie kominków:

• w Małopolsce kominki niespełniające normy Ekoprojekt lub o niskiej sprawności trzeba wymienić lub doposażyć; dozwolone są tylko urządzenia zgodne z Ekoprojektem lub o sprawności ≥ 80 %.

• w Wielkopolsce od 1 stycznia 2026 r. zakaz używania kominków niespełniających normy Ekoprojekt.

• w Krakowie obowiązuje całkowity zakaz palenia paliwami stałymi (w tym drewnem) w kominkach i piecach.

Uchwały różnią się terminami wejścia w życie, zakresem obowiązków i sankcjami, dlatego zawsze warto sprawdzić konkretne przepisy obowiązujące w miejscu inwestycji.

Obowiązki inwestora i projektanta

Przed montażem kominka należy:

• przygotować projekt techniczny zgodny z przepisami budowlanymi,

• dobrać urządzenie spełniające normę Ekoprojekt,

• uwzględnić zapisy lokalnych uchwał antysmogowych,

• zgłosić roboty budowlane według wymagań. Należy tu podkreślić zgłoszenie do CEEB (Centralna Ewidencja Emisyjności Budynków) w ciągu 14 dni od pierwszego uruchomienia kominka . W szczegółach, każdy właściciel domu ma obowiązek zgłosić zainstalowanie kominka. Ten wymóg obowiązuje nawet, jeśli jest to tylko kominek dekoracyjny/rezerwowy. . Brak zgłoszenia grozi karą grzywny.

Przy zakupie trzeba:

• upewnić się, że kominek ma certyfikat Ekoprojekt,

• sprawdzić parametry emisji i efektywności,

• w razie wątpliwości poprosić o dokumentację producenta.

Po instalacji ważne są:

• regularne przeglądy kominiarskie i serwisowe,

• stosowanie paliw zgodnych z uchwałami antysmogowymi,

• przechowywanie dokumentów technicznych (na wypadek kontroli).

Konsekwencje naruszeń

Nieprzestrzeganie wymogów wynikających z uchwał antysmogowych oraz norm Ekoprojektu może skutkować:

• mandatami do 500 zł. Niemniej w Małopolsce kary za naruszenia mogą sięgać nawet kilku tysięcy złotych

• grzywnami sądowymi do kilku tysięcy złotych,

• koniecznością wymiany urządzenia lub doposażenia go w filtry redukujące emisje,

• problemami w odbiorach technicznych budynku.

Pod koniec października Najwyższa Izba Kontroli (NIK) opublikowała raport dotyczący realizacji uchwał antysmogowych w wybranych gminach i województwach, które w 2023r. notowały znaczne przekroczenia norm zanieczyszczeń powietrza. Zauważono w nim m.i

Działania samorządów na rzecz wdrożenia uchwał antysmogowych okazały się nieskuteczne. Kontrole przestrzegania zakazów i ograniczeń były prowadzone w zbyt małej skali, w niepełnym zakresie lub nierzetelnie

Można zakładać, że raport NIK przyniesie skutek w postaci bardziej energicznego i ostrego egzekwowania lokalnych uchwał antysmogowych.Obowiązki inwestora i projektanta

Kominek w domu – co wolno, a czego nie to dziś nie tylko kwestia komfortu, ale przede wszystkim zgodności z prawem. Należy pamiętać o aktualnych przepisach 2024/2025, wymaganiach normy Ekoprojekt oraz lokalnych uchwałach antysmogowych. Niewątpliwie obowiązki inwestora i projektanta jasno pokazują, że każdy etap – od projektu po eksploatację – ma ogromne znaczenie. Dlatego właściciele domów, inwestorzy i projektanci powinni na bieżąco weryfikować lokalne regulacje i dokumentację techniczną. Co istotne, konsekwencje naruszeń mogą oznaczać nie tylko kary finansowe, ale także konieczność kosztownej modernizacji instalacji.

Jednocześnie skuteczność tych regulacji w praktyce zależy od działań samorządów i systemu kontroli. Z tego względu warto zapoznać się z naszym artykułem o raporcie Najwyższej Izby Kontroli, które sprawdziła, jak realizowane są zapisy uchwał antysmogowych. 

Źródło: powietrze.malopolska.pl, NIK